اپیوئیدها و ضداضطرابها
1- اپیوئیدها:
این دسته از داروها، آنالرژیکهای صناعی نظیر پیترین و متادون میباشد. علاوه بر اثر تمایلی (جاذب) سرخوشیآور، این داروها باعث یبوست، کاهش اشتها و کاهش میل جنسی میشود. حتی این دارو از طریق وریدی مصرف میشود و به سرعت وابستگی ایجاد میکند. وقتی این دارو متوقف میشود از تحمّل کاسته میشود، به طوری که یک دوز مصرفی بعد از یک دوره پرهیز نسبت به زمانی که قبل از این دوره خواهد داشت، تأثیر بیشتری دارد.
2- ضداضطرابها:
رایجترین داروهای نسخه شده روانگردان ضداضطرابها هستند. این داروها از راه دهان مصرف میشوند. بسیاری از بیماران میانسال به خاطر بیخوابی و اضطراب شروع به مصرف بنزودیازپین کرده، وابستگی پیدا میکنند و آنگاه برای به دست آوردن آن به پزشکان مختلف مراجعه میکنند. بنزودیازپینها امروزه به دو دلیل جایگزین باربیتوراتها شدهاند:
1- بنزودیازپینها شاخص درمانی بسیار بزرگتری دارند.
2- باربیتوراتها سریعاً به پیدایش آنزیمهای میکروفرمی کبدی[1] منتهی میشوند و تحمل فیزیولوژیک به وجود میآورند، در حالیکه بنزودیازپین چندان خاصیتی ندارد. [2]
انواع داروهای ضداضطراب عبارتند از:
1- باربیتوراتها: کلوباربیتال، پنتوباربیتال و داروهای دیگر.
2- بنزودیازپینها: دیازپام، کلردیازپوکساید، فلورازپام، اگزازپام و … .
3- سایر داروها: میروبامات، متاکوآلون، گلوته، تیما، کلرال هیدراته.
1- باربیتوراتها: از طریق خوراکی و وریدی مصرف میشوند. برخی از افراد مسنتر به باربیتوراتهای تجویز شده وابسته میشوند که در داخل از چندین سال قبل به عنوان خوابآور و برای آنها تجویز شده است. افراد وابسته قشر جوان هستند که کپسولها را حل کرده و از طریق ورید به داخل بدن تزریق مینمایند و مصرفکنندگان داخل وریدی جوان اغلب دچار سوء تغذیه میباشند.
2- بنزودیازپینها: بنزودیازپینها باعث نشانههای مسمومیت مشابه با باربیتوراتها میشوند. هنگامی که این داروها برای مدت طولانی مصرف شوند وابستگی ایجاد میکنند لیکن به طور گسترده 8-6 هفته به عنوان حدی که بدون خطر وابستگی است، پذیرفته میشود.
سندرم محرومیت بنزودیازپینها مشخص میشود با:
تحریکپذیری، اضطراب، خواب مغشوش و آشفته، تهوع، افزایش حساسیت، لرزش، سردرد، درد عضلاتی و … .
ب) محرکها و توهمزا:
1- محرکها:
داروهای مذکور سبب بیخوابی شده و حالت هیجان در مصرفکننده ایجاد مینمایند که معروفترین آنها «آمفتامین[3]» است.
آمفتامین تا سال 1930 برای درمان افسردگی، تحریک سیستم عصبی ساخته شده، بعدها جزو داروهای روانگردان اعلام گشت.
از انواع گوناگون آمفتامین، سپید (سرعت)، آیس[4]، متکالینون[5]، فنیتلن[6]، پمولین[7] میباشد.
1-1) انواع داروهای محرکزا:
1- آمفتامین 2- دکتروآمفتامین 3- متامفتامین 4- فن متوازین 5- کوکائین 6- اکستازی
لازم به ذکر میباشد چند نوع مادة محرک جدید به تازگی وارد کشور شده که به اختصار به توضیح آنها میپردازیم:
- گرد فرشته یا Angel:
این مادة روانگردان محرک بسیار قوی حدود 3 یا 4 سال قبل وارد کشور شد که در مدت کوتاه فجایع وحشتناکی را به دنبال داشت. این مادة روانگردان قوی را که مصرف آن در بین دانشجویان آمریکا مرسوم بود و به قول خودشان به آنها توانایی پرواز و رفتن به آینده را میداد که بتوانند آینده تحصیلی خود و نحوه امتحانات خود را کشف کرده تا بتوانند با بهترین رتبه مدرک تحصیلی خود را اخذ کنند، امّا چیزی که عاید بیشتر این مصرفکنندگان تیره بخت شده بود بدنی خرد شده و توهماتی طولانی مدت بود.
در این بین سوداگران مرگ طبق معمول آرام ننشسته و بهترین راه درآمد حاصل از آن را مردمان ساده کشورهای جهان سومی دانستند. در کشور ما بین دانشجویان و گروهی از جوانانی که آرزوهای غیرممکن در سر داشتند استقبال شدیدی از این ماده شد که متأسفانه به مرگ بیشتر آنها در اوّلین یا دوّمین مصرف انجامید. این گرد را هم میشود به صورت مشامی مصرف کرد و هم میتوان آن را در شراب حل کرد و خورد که فرد پس از مصرف در عالم خیال به بلندیها میرفت و احساس میکرد مانند فرشتهها بال درآورده و ناگهان به پرواز درمیآید که خودتان حتماً میتوانید حدس بزنید چه اتفاقی برای آن فرد بختبرگشته خواهد افتاد. این ماده به سرعت بازار مصرف و خرید و فروش خود را از دست داد.
- تسبیح:
امروزة مادة جدید روانگردان دیگری بنام تسبیح وارد ایران شده است. این مادة جدید همان آمفتامین است که پایه اولیه برای ساخت شیشه محسوب میگردد. این ماده مخلوطی از آمفتامین با شیشه و چند اسید خطرناک دیگر است که به صورت تسبیح درآمده است و شیوة استعمال آن به صورت تدخینی و دهانی میباشد و عوارض آن مانند سکته مغزی، کاهش شدید نور چشم و از بین رفتن حس چشایی میباشد. [8]
- شیشه:
در بین مواد روانگردان، شیشه بسیار پرمصرف است که به اسمهای آیس، کریستال هم میباشد. این ماده در برخی حالات به شکل خرده شیشه و یا تکههای یخی میباشد. مهمترین ترکیب این ماده روانگردان آمفتامین است که در زمان جنگ جهانی دوم به عنوان یک داروی موثر در رفع افسردگی سربازانی که مشغول جنگ بودند و فرصت استراحت نداشتند برای بالا بردن سطح انرژی از این ماده استفاده میکردهاند. شیشه به صورت تدخینی یا کشیدنی استعمال میشود که برای استفاده آن از پایپ شیشهای استفاده میشود.
معمولاً کسانی که شیشه استفاده میکنند تا 72 ساعت نمیخوابند و رفتارهای بیپروا از حالت نئشگی ماده محسوب میشود و سپس با از بین رفتن اثر این ماده در بدن شخص مصرف کننده طوری احساس کوفتگی میکند که ممکن است تا 48 ساعت یا دو شبانهروز به صورت پیوسته خواب باشد و پس از بیداری سردردهای شدید، بیقراری، لرزش و حرکات غیرارادی در او به وجود آید. شیشه بعد از 6 ماه اختلال شدید در عملکرد دریچه پروستات و دفع ادرار و اسپرم، باعث آسیبهای شدید کبدی و جوشهای صورت و ایجاد عفونت در دستگاه گوارش (مخصوصاً رودهها)، کوچک شدن بیضهها در مردها و تضعیف قوای جنسی میگردد.
- قرص پزو:
این قرص محرکی بسیار قوی است و میتوان آن را جدیدترین محرک تولید شده در جهان دانست. این قرص تولید داروسازان کشور تایلند است. قرصی است بیضی شکل و تقریباً سبز رنگ که تأثیر و نئشگی آن دقیقاً مثل شیشه است، این قاچاقچیان پس از استقبال شدیدی که مصرفکنندگان مواد آمفتامینی و متامفتامینی از شیشه کردند حالا قرصی را تولید کردهاند که همان تأثیر شیشه را داراست و از سال 2009 میلادی در اختیار مصرفکنندگان قرار گرفته است با این تفاوت که هنوز به کشورهای دیگر قاچاق نمیشود و فقط در مجالس شبانهای که در خیابانها وجود دارند فروخته میشود آن هم نه به صورت قرص کامل بلکه به صورت یک دود فروخته میشود و کسانی که به این کشور مسافرت میکنند و البته تعدادشان هم کم نیست از این قرص استقبال شدیدی میکنند که بالاترین و مهمترین دلیل تأثیر آن میل شدید جنسی در بین آقایان و خانمها میباشد.
این قرص را همانند هروئین بر روی فویل یا ورق آلومینیوم انداخته و حرارت بسیار کمی به زیر آن میدهند و دود حاصل از آب شدن این قرص را مانند تریاک میکشند.
پس از مصرف دوباره میتوان این قرص تکه تکه شده را که سریعاً خشک میشود به راحتی از روی فویل برداشت و در جایی دیگر گذاشت تا دوباره شخص بتواند آن را راحت مصرف کند.